ԳՄ-ը գործում է հին կարծրատիպերով

Նյութը պատրաստված է Ostarmenia.com կայքի համար:

Շատ երիտասարդ գրողների տեսակետները, ստեղծագործություններն ու հայացքները հիմնականում չեն համընկնում պետական կառույց համարվող Գրողների միության տեսակետի հետ: Արդի հայ գրականության վերաբերյալ փորձենք ներկայացնել այն խնդիրները, որոնք տեսնում են հենց գրողները:

Գրականությունը համարվում է մշակույթի ամենահիմնական տարրերից մեկը: Թեև 20-րդ դարից սկսած գրականությունը կարելի է «անվանել» նաև համամարդկային, սակայն այնուամենայնիվ յուրաքանչյուր ստեղծագործող, լինի նա հայտնի թե անհայտ, փորձ է անում ներկայացնել իր գաղափարները` ազգային, մշակութային և էթնիկ առանձնահատկություններից ելենելով: Այդ կերպ համաշխարհային գրականությունը հարստանում է յուրօրինակ ու անկրկնելի ստեղծագործություններով, որոնք դառնում են համամարդկային արժեհամակարգի բաղկացուցիչ մասը:

Ինչպիսի՞ն է հայ գրականության զարգացման ընթացքը արդեն մեր օրերում: Հարցի պատասխանը միանգամից չենք կարող տալ, սակայն փաստ է, որ մենք այս ոլորտում ունենք մի շարք թերություններ և բացթողումներ:

Ալեքս Միրզոյանի կարծիքով, ով ևս ստեղծագործում է, մեծ խնդիր է այն, որ պետության կողմից  նշանակություն չի տրվում արդի հայ գրականության զարգացմանը, կամ եթե տրվում է, ապա ոչ հարիր և հավելում.

«Արդի հայ գրականությունը համաշխարհային գրականությունում առկա չէ, որովհետեև ես անձամբ չեմ ճանաչում և ոչ մի հայ ժամանակակից գրողի, ով միջազգային ասպարեզ է դուրս եկել: Կարծում եմ այդ ամենը նաև գալիս է նրանից, որ այն ոճը, որով գրում են արտասահմանում, չի համընկնում այն ոճի հետ, որով գրում են այստեղ», - իր հարցազրույցներից մեկի ժամանակ նշել է Ալեքս Միրզոյանը:

Գրականության զարգացման համար թվում է թե պետք է նպաստավոր ժամանակներ լինեն: Հարյուրամյակներ շարունակ Հայաստանը չի ունեցել պետականություն, սակայն հայ գրականությունը կարողացել է զարգանալ Նարեկացու, Քուչակի, Թումանյանի  այլ հայտնի գրողների շնորհիվ, իսկ այսօր կարծես անվանի գրողների ժառանգներ չկան, կամ գուցե նրանք չեն ներկայանում:

Դատողությունները կարելի է շարունակել, սակայն բոլոր հարցերին ի պատասխան գալիս կանգնում են մի փաստի առաջ. չէ՞ որ մենք ունենք պետական կառույց, որը պետք է զբաղվի գրականության զարգացմամաբ, համաշխարհային գրականությունում հայ գրականության ներկայացմամբ և այլն: Ինչո՞վ է զբաղված այսօր գրողների միությունը: Փորձեցինք այս հարցի շուրջ զրուցել ստեղծագործողների հետ: Որքան էլ որ զարմանալի թվա, այսօր շատ են այն երիտասարդ գրողները, ովքեր կտրականապես դեմ են այս կառույցի անդամակցմանը:

Հիմնական խնդիրը, որ կարելի էր եզրակացնել այն է, որ ԳՄ-ը այսօր գործում է մի քանի հոգու համար և մի քանիսի պատվերով: Այն, որ գրողը պատշաճ ուշադրության չի արժանանում գրողների միության կողմից, հատկապես երիտասարդ գրողներ մասին է խոսքը, վկայում է միության փակ, անկարող և գրականությունից հեռու լինելու մասին:

Գրող, հրապարակախոս Արթուր Հայրապետյանը, ով վերջերս հրատարակել իր պատմվածքների երկրորդ ժողովածուն, կտրականապես դեմ է ԳՄ անդամակցմանը:

«Այն դարձել է ինքնանպատակ կառույց միայն մի քանիսի համար»,- մեզ հետ զրույցում նշեց երիտասարդ գրողը:

Բանաստեղծուհի Եսթեր Մխիթարյանը, նույնպես դժգոհեց և պատասխանելով այն հարցին, թե չի՞ պատրաստվում դառնալ ԳՄ անդամ, բանաստեղծուհին ցավով նշեց, որ այսօր այդ կառույցը անօրինական է գործում, անօրինական անդամներ ընդունում և ինքը կդառանա անդամ, երբ կառույցը կգլխավորի իսկական գրող մտավորականը:

Ամեն դեպքում այսօր կան ստեղծագործողներ, ովքեր կարողանում գտնել ֆինանսավորում գրքերի հրատարակման համար, սակայն գրողների միությունն այստեղ որևէ դերակատարում չի ունենում: Պարզվում է` նույնիսկ շատ երիտասարդ գրողները ինքնակամ լքել են այս կառույցը:

Ստացվում է, որ պետության բյուջեից սնվող կառույցը չի կարողանում լիիրավ գործել և օժանդակել երիտասարդ գրողներին: Եթե համեմատենք, թե տարեկան քանի գիրք է հրատարակվում գրողների միության անդամների կողմից և այդ կառույցը չանդամակցող գրողների կողմից, ապա կարծում եմ պատկերը բավական խոսուն կլինի:

Հարցի պարզաբանման համար փորձեցինք զրուցել «Անտարես» հրատարակչության խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ: Ըստ խմբագրի, միայն իրենց հրատարակչությունը սկսած 2011թ.-ից տպագրել է հայ ժամանակակից արձակագիրների, բանաստեղծների, գրականագետների ու գրաքննադատների քսանմեկ գիրք, գումարած՝ երկու ժողովածու, որոնք անթոլոգիա են:

Պատասխանելով այն հարցին, թե կա՞ն հեղինակներ, ովքեր ԳՄ անդամ են և արդյոք համագործակցություն կա՞ տվյալ կառուցի հետ, պարոն Նիկողոսյանը նշեց.

«Կան հեղինակներ ովքեր ԳՄ անդամ են, սակայն ԳՄ անդամ լինելը չափանիշ չենք համարում, պարզապես այդպես ստացվել է, որ կան գրողներ, ովքեր անդամակցում են, իսկ համագործակցություն հարկ եղած դեպքում լինում է»:

Փորձեցինք տեղեկատվություն ստանալ ԳՄ պաշտոնական կայքից, սակայն պարզվեց, որ 2008թ-ից հետո կայքն ընդհանրապես չի թարմացվում, իսկ գրքերի տպագրման վերաբերյալ ամենաթարմ տեկեկույթը, մոտ տասը տարվա վաղեմություն ունի: 2002-2004թթ-ին լույս տեսած գրքերի և հեղինակների անուններից ժամանակակից ստեղծագործողների կարող ենք առանձնացնել միայն մի քանիսին:

Գրողների միության փոստարկղին ուղարկարված հարցում-նամակն մինչ օրս անպատասխան է մնացել, այդ պատճառով ստիպված ենք համեմատել միայն հին թվերի հետ: ԳՄ «Մուտք» մատենաշարի շրջանակներում 2002-2004 թթ-ին լույս է տեսել տասնութ անուն գիրք (պաշտոնական կայքից վերցված տեղեկատվություն), իսկ միայն մեկ հրատարակչություն 2011թ-ից սկսած ժամանակահատվածում արդի գրական գործիչների քսանմեկ անուն գիրք է հրատարակել: Գուցե այդ ժամանակհատվածում գրողների թիվն աճել է, սակայն անգամ այդ տեսանկյունից դիտելով պետք է նշենք, որ ՀՀ գործում են մոտ 300 հրատարակչություն և տպագրատուն, որոնցից հիսունը առավել հայտնի են և ընթերցողներին պատրաստ են ներկայացնել ժամանակակից հայ գրողների ստեղծագործությունները:   

Պետական կառույցի նման անփույթ գործելաոճը, անգամ կայքի և տեղեկատվության բացակայությունը հաշվի առնելով միայն, կարելի է ասել, որ այս կառույցը շարունակում է գործել այնպես, ասես դեռ ԽՍՀՄ-ի կազմում ենք, այնինչ գրողների միությանը նոր միտք, երիտասարդական ավյուն և եռանդ է պետք, ինչը ցավոք այսօր չկա այդ կառույցում, քանի որ հին կարծրատիպերը շարունակում են թևածել այս կառույցի պատերի ներքո…